Irak Türkmenleri

Irak Türkmenleri Irak ülkesinde bin yılı aşkın bir süredir varlığını sürdüren, ülkenin orta bölgesi ve kuzeyinde, kuzeybatıdan güneydoğuya doğru uzanan bir şerit üstünde yoğunlaşmış bir Türkmen topluluğudur. Bu insanlar günümüzde Erbil, Musul, Kerkük, Selahattin ve Diyala şehirlerinin sınırları ile başkent Bağdat’ın sayılı mahallesinde de bir şerit üzerinde yayılmış halde ikamet etmektedir.

Irak Türkmenleri Nüfusu

Irak’ın çeşitli bölgelerine yayılmış halde bulunan Irak Türkmenleri, 3 ila 4 milyon nüfusa sahiptir. 20.yüzyılın başlarında Irak nüfusu 2 milyon civarındayken 1947 yılındaki bir sayımda 4.186.000 olarak hesaplanmıştır. 1995 yılındaki rakamlara bakıldığında ise nüfus yaklaşık olarak 35 milyon şeklinde kayıtlara geçmiştir. 2014 Irak seçimlerinde ortaya çıkan sonuca göre Irak Türkmenleri nüfusun %10luk kısmında yer aldığı görülmüştür.

Irak Türkmenlerine Yapılan Katliamlar

Osmanlı Devleti’nin yıkılmasının ardından Irak Türkmenleri Irak hükümetleri tarafından düzenli bir şekilde Araplaştırılmaya çalışıldı. Irak hükümetlerinin bu tutumu 1926 Ankara Anlaşması’na kadar sürmüştür ve bu anlaşmanın içerisinde Irak Türkmenlerinin özlük haklarından hiçbir şekilde bahsedilmemiştir. Bunun sonucunda başkent Bağdat yönetimi daha fazla güçlenmiş ve Irak Türkmenlerine yapılan katliamlar için zemin hazırlanmıştır. Devam eden baskı politikalarının eseri olarak Irak Türkmenleri pek çok insanlık dışı eziyetlere maruz bırakılmıştır. Bugün hala adından söz ettirecek ve adeta tarihe kara bir leke gibi damgasını vurmuş pek çok katliam olayı gerçekleşmiştir. Öyle ki yakın geçmiş diyebileceğimiz 2003 yılında bile ABD tarafından Irak işgal edilmiş ve bu işgalde Türkmenlerin yayıldığı yerleşim bölgeleri hedef alınmıştır. Burada yaşayan birçok sivil insan ne yazık ki hayatını kaybetmiştir. Irak Türkmenlerine yapılan katliamlar şunlardır:

• 1924 yılında gerçekleşerek tarihe kara leke olarak kazınan, Irak Türkmenlerinin anavatanlarından ayrılmasının ardından uğradığı ilk soykırım olarak bilinen Kerkük Katliamı.
• 1946 yılında gerçekleşen, Irak hükümetinin İngilizlerle birlikte iş birliği yapmasıyla yapılmasına ortam hazırlanan Gavurbağı Katliamı.
• 1959 yılında gerçekleşen, 1924’te olmuş katliam ile aynı adı taşıyan Kerkük Katliamı.
• 1991 yılında gerçekleşen Altınköprü Katliamı.

Irak Türkmenlerinin Siyasal Mücadelesi

Irak Devletinin kurulmasını takiben Irak’ta kalan Türkmenler yaşadıkları yerde bir anda azınlık haline geldiler. Irak’ı mandası haline getiren İngilizler ve yanlısı Kral Faysal, Irak tarihinin yazılmasının önünde Irak Türkmenlerini gördü. Bunun sonucunda önceden anavatanı olan bir bölgede sonradan azınlık konumuna düşen Türkmenler pek çok siyasal mücadele ile karşı karşıya kaldılar. Anayasal açıdan sıkıntılar çıkarken bir yandan sosyal anlamda çıkan problemlerle boğuşan Irak Türkmenlerinin izi silinmeye çalışıldı. Bu durumun yaşanılamayacak hale gelmesinin ardından Irak Türkmenleri özgürlüğünü korumak ve bu durumların önüne geçmek adına siyasal partiler kurdu. Tabi bunun üzerine Türkmenlerin üzerindeki baskı daha fazla artmış oldu. Cumhuriyet yıllarında Türkiye ve Irak arasındaki ilişkiler her ne kadar güçlü tutulsa da bu durumun Irak Türkmenleri üzerinde hiçbir etkisi olmamıştır. Irak Türkmenlerinin kurduğu siyasi partiler şunlardır:

• Irak Türkmen Cephesi
• Türkmeneli Partisi
• Millî Türkmen Partisi
• Türkmen Milliyetçi Parti
• Türkmen Adalet Partisi
• Türkmen Karar Partisi
• Türkmen Bağımsızlar Harekâtı
• Irak İslam Türkmen Partisi
• Millet Partisi
• Türkmeneli Millî Hareketi
• Türkmen Kardeşlik Partisi
• Doğuş Partisi

Türkmenlerin Eğitim ve Kültür Durumları

Irak Türkmenlerinin konuştuğu dil Azerbaycan Türkçesi ile benzerlik taşıyan bir Türkçedir. Şive bakımından aralarında büyük farklılık olsa da yazı dilince kullandıkları dil ortak olan İstanbul Türkçesidir. Türkmenlerin neredeyse tamamına yakını Müslüman’dır.  1994 yılında ortaya konan bir veriye göre Türkmenlerin okuryazar oranı %75’ken geri kalan kısmı okuma yazma bilmeyen insanlardır.